Kolędy są nieodłączną częścią każdych
Świąt Bożego Narodzenia, które obchodzimy co rok. Są znane nie tylko Polakom,
lecz również innym Europejczykom. Wypełniają ciszę, rozweselają buzie dzieci i
przede wszystkim łączą pokolenia. Śpiewać każdy może, a szczególnie w ten
magiczny dla Nas czas.
Czy kiedykolwiek
zastanawialiście się jaka jest geneza ich powstania? Przyznam się, że ja tak.
Chętnie podzielę się z Wami tą ciekawą historią, która z pewnością przybliży
nam świąteczny klimat. Termin „kolęda” przybył do Polski z tradycji rzymskiej
około VII w. p.n.e.
Najstarsza zachowana polska kolęda, pochodząca z 1424r., zaczyna się od słów Zdrow
bądź, krolu anielski. Na przełomie XVII i XVIII wieku powstała kolęda
pt.: ,,W żłobie leży”. W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500
kolęd i pastorałek.
,,Cicha noc”
„Cicha noc” to bez wątpienia najpopularniejsza kolęda na świecie. Autorem słów chwytającego za serce utworu był ksiądz Joseph Mohr. Pochodzą one najprawdopodobniej z 1816r.W tym roku ksiądz wikariusz oraz autor słów kolędy przygotowywał się do wygłoszenia kazania. Nagle do plebanii weszła uboga wieśniaczka prosząc duchownego o ochrzczenie jej dziecka i pojednania się z Bogiem przez śmiercią. Poszedł więc kapłan do ubogiej izby i zauważył matkę tulącą się do dziecięcia- niczym widok z Ewangelii. Po wykonaniu swoich zadań, powrócił na plebanię, lecz cały czas miał ten sam widok przed oczami. Usiadł i zaczął pisać wiersz. Zaśpiewano ją po raz pierwszy najprawdopodobniej w 1818r. w austriackim Oberndorf bei Salzbulg podczas Pasterki. ,,Cicha Noc”, a tak naprawdę ,,Stille Nacht” powstała w małej austriackiej wsi. Pierwsze wykonanie nie zostało zagrane na organach, lecz przy towarzyszeniu dwóch głosów, chóru i gitary. Ta niemiecka kolęda rozprzestrzeniła się początkowo do Anglii, a stamtąd na cały świat. Ciekawostka: Słowa pierwszej polskiej wersji językowej ,,Cicha noc” ułożył ok. 1930r. Piotr Maszyński.
„Bóg się rodzi”
To niewątpliwie kolęda naznaczona historią rozbiorów. Została napisana przez Franciszka Karpińskiego w 1787r. To czas po pierwszym rozbiorze Polski, w czasie przygotowań do Sejmu Wielkiego. Franciszek znajdował się w intelektualnej elicie tamtej Polski. Był człowiekiem wszechstronnie uzdolnionym. Kolęda ,,Bóg się rodzi” jest silnie zakorzeniona w dziejach Polski i bardzo ważna dla Polaków. Każe słowo napisane przez Franciszka ma znaczenie. Kolęda jest pełna paradoksów (np. ogień krzepnie). Aby podkreślić patriotyzm melodia kolędy to rytm poloneza. Umieszczono zwrotkę „Podnieś rękę Boże Dziecię, błogosław Ojczyznę miłą, w dobrych radach w dobrym bycie, wspieraj jej siłę Swą siłą”. Pierwotnie pieśń miała melodię chorałową, z elementami kresowej dumki.
„W żłobie leży”
Kolęda została napisana przez sławnego Polaka Piotra Skargę. Melodią jest rytm poloneza, co sprawia, że ten utwór jest bardzo polski. Kolęda pochodzi z XVII w. Piotr Skarga napisał również tekst do pieśni ,,Gdy się Chrystus rodzi”.
„Anioł pasterzom mówił”
Jedna ze znanych kolęd polskich. Słowa pochodzą z XVI wieku, są przekładem fragmentu łacińskiego utworu średniowiecznego na Boże Narodzenie Dies est laetitiae (Angelus pastoribus). W rękopisie kórnickim (1551-1555) znajduje się siedem zwrotek bez zapisu melodii. Melodia zachowała się w tabulaturze organowej z II połowy XVII wieku. Dokładny zapis nutowy zamieścił dopiero Mioduszewski w swoim zbiorze Śpiewnik kościelny, czyli pieśni nabożne z melodiami w Kościele katolickim używane z 1838 roku.
„Lulajże Jezuniu”
Najwcześniejsze zachowane zapisy tekstu tejże kolędy pochodzą z 1705r. Druk melodii nieco różniącej się od tej dzisiejszej został ukazany w antologii ks. Michała Marcina Mioduszewskiego pt. „Pastorałki i kolędy z melodyjami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane a przez X. M. M. M. zebrane” w 1843r.
Fryderyk Chopin wykorzystał motyw tej
kolędy do środkowej części swojego dzieła
schezo h-moll op.20. Kolęda ,,Lulajże Jezuniu” ma melodię kołysanki i jest ona
szczególnie kojarzona z polskością i tradycją.
Oj maluśki, maluśki
Historia tej kolędy sięga XVIII wieku, to nastrojowa pieśń, w której nie brakuje dawnych ludowych zwrotów. Utwór powstał na południu Polski- Podhalu, dlatego znajduje się w niej dużo zwrotów używanych w gwarze góralskiej. Tekst kolędy znaleziono w rękopisach w klasztorze franciszkanek w Krakowie. Polska pastorałka ludowa ma w sobie wiele uroku.
Według mnie śpiewanie kolęd podczas Wigilii i Bożego Narodzeniu jest szczególnie ważne. To jedna z wielu tradycji, która powinna być kultywowana. Muzyka łączy ludzi. Warto zjednoczyć się w ten magiczny i cudowny czas, który zbliża się do Nas wielkimi krokami.
Julia Banaszek, klasa I LOL
