Hanami

Na pewno nie raz słyszeliście, że wobec Japonii używa się takiego określenia, jak Kraj Kwitnącej Wiśni. Kwiaty te są dla Japonii jednym ze znaków rozpoznawczych. Ale czy wiedzieliście, że posiadają własne święto?

Hanami (dosłownie oznacza „oglądanie kwiatów) to tradycyjny japoński zwyczaj podziwiania piękna kwiatów, a szczególnie kwitnących wiśni. Tradycja ta sięga już kilkaset lat wstecz i jest bardzo chętnie praktykowana przez Japończyków. Kwitnienie wiśni przypada zazwyczaj na marzec lub kwiecień i trwa przez ok. dwa tygodnie.

Najstarsze formy hanami pojawiły się w okresie Nara (710-784), a jego genezy można szukać w dworskim zwyczaju hana no en („uczta kwiatowa”), powstałym pod wpływem dworskiej kultury Chin okresu dynastii Tang, oraz w istniejącej przynajmniej od VIII w. religijnej ceremonii oddawania czci bóstwom rezydującym w drzewach wiśni (sakury). Rozróżnienie między dworskim zwyczajem a ceremonią religijną pojawia się jeszcze w XIV w.

Początkowo obiektem podziwu był kwiat moreli japońskiej. W okresie Heian (794-1185) większą popularność zaczęły zdobywać kwiaty sakury. Zwyczaj ten został spopularyzowany przez cesarza Sagę (786-842), który pod kwitnącymi drzewami wiśni w swojej siedzibie w Kioto wydawał przyjęcia połączone z oglądaniem kwiatów i piciem sake. Uważa się, że w ten sposób zapoczątkował praktykowanie hanami w postaci zbliżonej do dzisiejszej.

Hanami wywodzi się również z obrzędu odprawianego w celu wywróżenia zbiorów i otwierającego porę sadzenia ryżu. Uczestnicy składali ofiary u korzeni drzewa, a po ceremonii brali udział w przyjęciu; wierzono, że wraz z pojawieniem się kwiatów wiśni, w drzewo wstępuje Sagami, górskie bóstwo, oznajmiające rozpoczęcie sadzenia ryżu.

Początkowo zwyczaj hanami praktykowany był jedynie na cesarskim dworze, jednak w okresie Azuchi-Momoyama (1568-1600) rozpowszechnił się także wśród samurajów. Hideyoshi Toyotomi (1536-1598) wydawał wielkie przyjęcia hanami w Yoshino i Daigo, co znacznie przyczyniło się do rozpowszechnienia tego zwyczaju w Japonii. Niedługo później wśród chłopstwa pojawił się zwyczaj odbywania wypraw w pobliskie góry i spożywania obiadów pod kwitnącymi tam wiśniami, zwany „wiosenna wycieczką w góry”. Połączył się on ze zwyczajem praktykowanym wśród szlachty, dając początek współczesnej, „miejskiej” wersji hanami. W okresie Edo (1600-1867) hanami rozpowszechniło się w całym społeczeństwie japońskim, po części dzięki shogunowi Yoshimune Tokugawie, który dla rozwoju handlu stworzył wiśniowe sady na przedmieściach Edo.

Obecnie w Japonii tradycja świętowania hanami jest wciąż niesamowicie popularna. W okresie kwitnienia wiśni tysiące ludzi idzie do parków, aby bawić się pod ukwieconymi drzewami, przy czym niekiedy zabawa przeciąga się do późnych godzin nocnych. Dla ponad połowy terytorium Japonii dzień kwitnięcia wiśni zbiega się z początkiem roku szkolnego oraz roku podatkowego, w związku z czym uroczystości otwarcia często rozpoczynają się od hanami. Najlepsze miejsca w parkach zajmowane są na kilka godzin, a niekiedy nawet na kilka dni przed samym wydarzeniem. W miastach takich jak Tokio popularne są nocne zabawy pod drzewami wiśni (yozakura – „nocna sakura”), niekiedy, jak np. w tokijskim parku Ueno, przy świetle papierowych lampionów.

Prognoza kwitnienia (sakura-zensen – „front sakury”) ogłaszana jest co roku przez Japońską Agencję Meteorologiczną i pilnie śledzona przez osoby planujące udział w hanami. Pierwsze wiśnie kwitną na wyspie Okinawa, zaś na wysuniętej najbardziej na północ wyspie Hokkaido pojawiają się one dużo później. W większości wielkich miast, jak Tokio, Kioto czy Osaka, pora kwitnienia wiśni przypada na przełom marca i kwietnia.

Świętowanie hanami wiąże się ze spożywaniem tradycyjnych japońskich potraw takich jak dango (kulki ryżowe), powszechnie pije się też sake i piwo. Japońskie przysłowie „lepsze dango od kwiatów” (hana yori dango) odnosi się do osób, które wolą ucztować niż podziwiać wiśnie. Inne popularne powiedzenie związane z hanami – „Ciała zmarłych pochowane są pod drzewami wiśni!” (Sakura no ki no shita ni wa shitai ga umatte iru!) – pochodzi z pierwszej linijki opowiadania z 1925 roku pt. „Pod drzewami wiśni”, napisanego przez autora o nazwisku Motojirō Kajii